Dziedziczenie ustawowe małżonka spadkodawcy
Dziedziczenie ustawowe małżonka spadkodawcy – stan małżeński znajduje się pod szczególną ochroną prawa i łączy się z licznymi przywilejami. Dotyczy to również prawa spadkowego – to właśnie małżonkowi zazwyczaj przypada największy udział w spadku.
Małżonek spadkodawcy dochodzi do dziedziczenia z ustawy. (W przypadku gdy pozostawał w związku małżeńskim ze spadkodawcą aż do chwili jego śmierci, przy czym chodzi tu o zawarcie małżeństwa, które wywołuje skutki cywilnoprawne.)
Małżonek dochodzi do dziedziczenia niezależnie od tego, czy pomiędzy małżonkami nastąpił trwały i zupełny rozkład pożycia.
Dziedziczenie ustawowe ma miejsce w sytuacji, gdy spadkodawca nie pozostawił po sobie ważnego testamentu oraz gdy spadkobiercy powołani nie chcą lub nie mogą dziedziczyć.
Dziedziczenie ustawowe ma zapewnić najbliższym spadkodawcy otrzymanie korzyści z majątku spadkowego, gdyż z reguły przyczynili się oni pośrednio lub bezpośrednio do jego powstania lub powiększania.
Pozycja prawna małżonka uregulowana jest w sposób szczególny, co wynika z dostrzeżenia przez ustawodawcę więzi uczuciowych oraz wyjątkowej roli, jaką małżonek odgrywa za życia spadkodawcy, a także z konieczności złagodzenia dolegliwości ekonomicznych i życiowych, których pozostały przy życiu małżonek doświadcza po śmierci swojego współmałżonka.
W pierwszej kolejności powołane do spadku są z ustawy dzieci spadkodawcy oraz pozostający przy życiu małżonek ( art. 931 k.c. ).
Dzieci spadkodawcy oraz jego małżonek dziedziczą co do zasady w częściach równych, ale udział przypadający małżonkowi nie może wynosić mniej niż jedna czwarta całości spadku.
Udziały równe dla wszystkich spadkobierców przypadają wtedy, gdy do spadku z ustawy powołany jest małżonek i nie więcej niż troje dzieci. Jeżeli natomiast do dziedziczenia dochodzi małżonek i więcej niż trójka dzieci, to udział spadkowy, który przypada małżonkowi spadkodawcy, wynosi jedną czwartą spadku, a dzieciom przypada w częściach równych pozostała część spadku.
Artykuł 931 § 2 k.c. mówi, że jeżeli dziecko spadkodawcy nie dożyło otwarcia spadku, to przypadający mu udział spadkowy przypada jego dzieciom w równych częściach.
Jeżeli spadkodawca nie pozostawił zstępnych, do dziedziczenia po nim dochodzi małżonek oraz rodzice.
Małżonek może dojść do dziedziczenia także w zbiegu z rodzeństwem spadkodawcy oraz zstępnymi rodzeństwa. Wielkość udziału małżonka dziedziczącego w zbiegu z rodzicami bądź rodzeństwem spadkodawcy wynosi jedną drugą spadku.
Uregulowanie dotyczące dziedziczenia ustawowego, kiedy pomiędzy małżonkami została ustanowiona rozdzielność majątkowa – nie wpływa ona w żaden bezpośredni sposób na dziedziczenie ustawowe pomiędzy małżonkami.
Współmałżonek, który pozostaje w ustroju rozdzielności majątkowej małżeńskiej, uprawniony jest do dziedziczenia majątku wchodzącego w skład majątku odrębnego drugiego małżonka.
Zawarcie intercyzy małżeńskiej nie ma znaczenia dla dziedziczenia. Małżonek dziedziczy majątek osobisty spadkodawcy.
Wyłączenie od dziedziczenia ustawowego małżonka spadkodawcy
Jeśli przed otwarciem spadku małżeństwo zostało prawomocnie rozwiązane przez rozwód, były małżonek nie jest uprawniony do dziedziczenia.
Taki sam skutek pociąga za sobą prawomocne orzeczenie separacji.
Samo złożenie pozwu o rozwód może sprawić, że małżonek będzie wyłączony od dziedziczenia. Spadkodawca musi wystąpić o rozwód z winy drugiego małżonka i żądanie to musi być uzasadnione.
W sytuacji gdy jeden z małżonków umrze w toku postępowania o rozwód lub separację, postępowanie umarza się.
Art. 940 k.c. pozwala jednak na wyłączenie małżonka spadkodawcy, który zgodnie z powszechnym poczuciem sprawiedliwości nie powinien być dopuszczony do dziedziczenia ustawowego.
Art. 940 k.c. daje również możliwość odebrania małżonkowi prawa do zachowku.
W/w przepis ma bowiem na celu całkowite wyłączenie małżonka od dziedziczenia po spadkodawcy.
Małżonek będzie wyłączony od dziedziczenia z mocy ustawy, gdy stwierdzono unieważnienie małżeństwa.
Małżonek nie dochodzi do dziedziczenia ustawowego w przypadku, gdy został uznany za niegodnego dziedziczenia.
Asystent Prawny
